Kopiowanie i wykorzystywanie dokumentów bez zgody właściciela stron jest zabronione !!!

 WIATRAKI

                                                 drewniane wiatraki

wiatrak w Bęsi w latach 70-tych

 

    Pierwszy opis użycia wiatraków do pompowania wody powstał około 400 r. p.n.e. w Indiach. Wiatraki wykorzystywane były przez ludzi do mielenia ziarna, oraz pompowania wody.

W VIII wieku w całej Europie pojawiły się wiatraki, w których wykorzystywano cztery skrzydła. Specjalistami w budowie tego typu wiatraków byli Holendrzy. Najstarszym typem wiatraka występującym na ziemiach polskich jest wiatrak kozłowy, czyli " koźlak ". Występowały one już w pierwszej połowie XIV wieku na Kujawach i w Wielkopolsce, natomiast rozpowszechnienie ich stosowania przypada na wiek XV.

Cechą charakterystyczną „koźlaków” jest to, że cały budynek wiatraka wraz ze skrzydłami jest obracalny wokół pionowego, drewnianego słupa tzw. sztembra. Z tylnej (przeciwnej skrzydłom) ściany wiatraka wystawał specjalny dyszel współpracujący z kołowrotem, za pomocą którego następowało nastawianie budynku skrzydłami do kierunku wiatru.

 

    W wieku XVII zostaje wprowadzony w Europie nowy typ wiatraka o bryle zasadniczo nieruchomej, z obracalną tylko bryłą dachu o podstawie kołowej obracającą się na łożysku posadowionym na czapie wieńczącym ściany u góry. Zdolność obrotu "czapy" dachu o 360 stopni pozwalała na ustawianie powierzchni skrzydeł prostopadle do kierunku wiatru. Pozostała część budynku, założona na rzucie ośmioboku (holendry drewniane) lub koła (holendry murowane), nie zmieniała nigdy swego położenia. Pomysłodawcą tego typu młynów był włoski geniusz Leonardo da Vinci. 

Wiatrak głowicowy - jest dzisiaj najbardziej znanym typem holenderskiego wiatraka, następną i najważniejszą modyfikacją o ośmio- lub sześciokątnej budowie i mocnej konstrukcji w której przekręcała się tylko górna głowica wiatraka - jego “czapa”. Mechanizm obrotowy zbudowany jest z drewna dębowego, grabowego i bukszpanu.

Przywilej na młyn w Bęsi wydano w 1397 roku. Jednak potwierdzenie jego nastapiło 8 sierpnia 1527r dla Stanisława Ossara, szlachcica, właściciela majątku lennego w Bęsi w latach 1527-1537. Następnie w dziejach historycznych brak jest dalej informacji o młynie w Bęsi.
Po I rozbiorze Polski - Król Fryderyk II wprowadził w przepisach o młynach prawa odnośnie do mlew obowiązujących na terenie Prus Książęcych, które dnia 9 marca 1808r zostały edyktem króla zniesione.

Budowę nowego wiatraka murowanego, typu holenderskiego  rozpoczęto w 1808r z ruchomą "czapą", a ukończono go w 1810r. Dokumentuje to umiejscowiona na szczycie „czapy” charakterystyczna metalowa chorągiewka z datą  „1810”. Jest to budowla w dolnej części murowana, wyżej drewniana kryta gontem, czterokondygnacyjna, zbudowana na planie ośmiokąta, zdobiona półkolistym szczytem,

W 1959 roku powstało w Bęsi Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”, Oddział w Bęsi, które jest najstarszym z działających do dziś oddziałów. Obecnie liczy 25 członków i od początku prezesem oddziału była dr Irena Modrzejewska.

 

W latach 1973 – 1974, dzięki ogromnemu wysiłkowi i zaangażowaniu członków stowarzyszenia, mieszkańców, a także pracowników działającego wówczas Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego dokonano renowacji i adaptacji wiatraka. Obiekt odzyskał swój blask. Na parterze mieściła się sala spotkań-wystaw, taneczna. Na I piętrze kawiarnia, na pietrach II-III muzeum młynarstwa. III piętro - urządzenia napedowe skrzydeł.

wejście do byłej restauracji (szatnia, toalety)

 

I 

wnętrze byłej kawiarni 

                         tu mieściła się kawiarnia - stały stylowe drewniane stoły 
                                                                i krzesła.

Wiatrakiem po wyremontowaniu zaopiekowało się nim Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”, Oddział w Bęsi. Stworzono w nim prężnie działające centrum kultury, w tym jedyne w ówczesnej Polsce Muzeum Młynarstwa Powietrznego z ekspozycją narzędzi i sprzętu młynarskiego z terenu Warmii i Mazur m.in. młynki, sita oraz modele młynów wykonane z drewna. (Muzeum od 2009r jest nieczynne, a ponad 200 letnie eksponaty nadaj znajdują się wewnątrz).

 
                                                   kamienne koła młyńskie

 III PIETRO MUZEUM
 
dokumentacja i w tle koło widny
  
         200- letnie koło windy

                                               eksponaty - dokumentacja budowy wiatraków

poziomy wał napędowy
 

Wiele czasów i trudu zajęło gromadzenie literatury z zakresu młynarstwa oraz eksponatów, w tym jagielnika i gryczaka. Postarano się też o wyposażenie pomieszczeń użytkowych : Sali klubowej, galerii i kawiarni. Efekt był imponujący : oddział SSK „Pojezierze” w Bęsi stal się ważnym punktem na kulturalnej mapie regionu. W wiatraku goszczono wielu wybitnych pisarzy z regionu i spoza niego, m.in. Marię Zientarę-Malewską, Marynę Bromkową, Erwina Kruka, prof. Witolda Doroszewskiego. Tu swoje prace prezentowali olsztyńscy malarze: Julian Dadlez, Hieronim Skurpski, Maria Szymańska i wielu innych. Dużym powodzeniem cieszyły się koncerty kameralne Filharmonii Olsztyńskiej, a także recitale ówczesnych gwiazd estrady : Sławy Przybylskiej, Anny German, Jerzego Połomskiego.

                                                                          była sala spotkań, wystaw

Nieocenioną rolę pełnił powstały w 1971 roku zespół „Wiatrak”, który śpiewem umilał większość spotkań w siedzibie „Pojezierza”. Zespół był zapraszany do innych oddziałów, brał udział w przeglądach i konkursach, był wielokrotnie nagradzany. W kolorowych warmińskich strojach prezentował się wspaniale. Z czasem do dorosłego „Wiatraka: dołączył dziecięcy zespół taneczny „Wiatraczek”.
W początkach lat 90tych holenderski wiatrak przeszedł w prywatne ręce.

 Żródło:
>>> http://www.sskpojezierze.olsztyn.pl/

 

                                   Tak wygladał wiatrak w latach 70-tych po odrestaurowaniu

 

   Od 1998r właścicielką działki o nr 303/2,  na której stoi  zabytkowy  wiatrak  jest  osoba prywatna i od tego czasu nie użytkowany popada w błyskawiczną ruinę.

   W dniu 21 grudnia 2009r oraz kolejne przeprowadzane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie - komisyjne kontrole stwierdzaja, że wiatrak jest w niedostatecznym stanie technicznym. Pokrycie dachu – gont  jest niekompletny i posiada liczne ubytki. Dach  jest niezabezpieczony przed działaniem wód opadowych. Posiada usunięte pozostałości drewnianego skrzydła z głowicy śmigła
 

                                         WIATRAK  (październik 2009r)

           A mógłby tak wyglądać jak wiatrak holenderski w Sterławkach Małych k. Gizycka
           pensjonat  (rok 2008)
Polecane strony >>> MUZEUM MŁYNARSTWA  >>> http://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_M%C5%82ynarstwa_Powietrznego_w_B%C4%99si

>>>http://ekomazury.wm.pl/5840,Besia-200-letni-wiatrak-niszczeje.html 

>>> http://www.polskaniezwykla.pl/attrimages/15016.html

>>> http://www.wiatraki1.home.pl/wiatraki/html/info_o.php

>>> http://eksploratorzy.com.pl/viewtopic.php?f=94&t=1636&p=5597&hilit=B%C4%99sia+wiatrak#p5597

Gazeta Olsztyńska - 17.05.2010r
"Warszawa niszczy nasze zabytki. Rozpada sie najstarszy w regionie wiatrak"
Przeczytaj:
http://olsztyn.wm.pl/Warszawa-niszczy-nasze-zabytki--Rozpada-sie-najstarszy-w-regionie-mlyn,96069